Criminal liability for crimes related to the illegal conduct of a medical experiment
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
In 2021, there was a significant amendment to the legislation on medical experimentation. In particular, Chapter 4 of the Law of December 5, 1996 on the Profession of Physician and Dentist (Journal of Laws 2023, item 1516) was amended, in which the prerequisites of legally relevant consent given by the participant in the experiment or by other entities that express a position on their behalf were specified. In addition, procedures related to the opinion of the research project by the so-called bioethics committee were described. Its members were obliged to maintain confidentiality with regard to information obtained in connection with the fulfilled function. These norms became protected by criminal sanctions, set forth in the amended Article 58 of the law. New generic types of criminal acts were introduced, primarily aimed at protecting the participant's right to self-determination, the voluntariness of participation in the experiment, and the confidentiality of data submitted by the experimenters in their proposals to bioethics committees. These norms fill in the gaps that have existed so far in the criminal law protection of these values. The article systematically discusses the generic types of criminal acts that have been penalized in Article 58 (4) to (6) of the referenced law. Their object of protection, object side, subject, subject side, punishability and potential confluence with other regulations are presented. The historical-dogmatic justification for the introduction of these regulations is also shown.
Downloads
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
By submitting his/her work to the Editorial Board, the author accepts, upon having his/her text recommended for publication, that Diametros applies the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license to the works we publish. Under this license, authors agree to make articles legally available for reuse, without permission or fees. Anyone may read, download, copy, print, distribute or reuse these articles without asking prior permission from the publisher or the author, as long as the author and original source are properly cited. The author holds the copyright without any other restrictions. Full information about CC-BY: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.
References
Bogusz J. (1980), Zasady deontologiczne rodzone przez postępy wiedzy lekarskiej, [w:] Wybrane zagadnienia z etyki i deontologii lekarskiej, T. Kielanowski (red.), PZWL, Warszawa.
Brocławik K. (2001), Prawnokarne aspekty ochrony tajemnicy osób świadczących pomoc prawną, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 3: 201–220.
Daniluk P. (2007), Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 11.04.2006 r., II CSK 191/05, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 7–8, poz. 83.
Daniluk P. (2011), O pojęciach „zabieg leczniczy” i „pacjent” w rozumieniu art. 192 § 1 k.k., „Prawo i Medycyna” 4: 66–79.
Daniluk P. (2021), Karnoprawna ochrona autonomii uczestnika eksperymentu medycznego po nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, „Państwo i Prawo” 4: 104–117.
Dubisz S. (red.) (2018a), Wielki Słownik Języka Polskiego PWN, t. 3, PWN, Warszawa.
Dubisz S. (red.) (2018b), Wielki Słownik Języka Polskiego PWN, t. 5, PWN, Warszawa.
Dukiet-Nagórska T. (2008), Autonomia pacjenta a polskie prawo karne, Wolters Kluwer, Warszawa.
Dukiet-Nagórska T. (2009), O istocie przestępstwa z art. 192 k.k., [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. Urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Ł. Pohl (red.), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Filar M. (2000), Lekarskie prawo karne, Kantor Wydawniczy „Zakamycze”, Kraków.
Haberko J. (2022), Sytuacja małoletniego uczestnika eksperymentu medycznego. Uwagi na tle nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, „Państwo i Prawo” 11: 28–45.
Hoc S. (2017), Rozdział XXXIII Przestępstwa przeciwko ochronie informacji, [w:] Kodeks karny. Komentarz, R.A. Stefański (red.), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa: 1605-1622.
Kłączyńska N. (2014), Rozdział XXIII, Przestępstwa przeciwko wolności, [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, J. Giezek (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 449-496.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483.
Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526, z późn. zm.)
Kubiak R. (1998), Pojęcie usprawiedliwionego błędu w nowym Kodeksie karnym, „Palestra” 7–8: 33–52.
Kubiak R. (2016), Błąd co do zgody jako znamienia czynu stypizowanego w art. 192 § 1 KK, [w:] Prawo wobec problemów społecznych. Księga jubileuszowa Profesor Eleonory Zielińskiej, B. Namysłowa-Gabrysiak, K. Syroka-Marczewska, A. Walczak-Żochowska (red.), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa: 705-720.
Kubiak R. (2021), Prawo medyczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Kunicka-Michalska B. (1972), Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Kunicka-Michalska B. (2013), Przestępstwa przeciwko ochronie informacji, [w:] System prawa karnego, t. 8, Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym, L. Gardocki (red.), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa: 803-974.
Lach A. (2016), Rozdział XXXIII Przestępstwa przeciwko ochronie informacji, [w:] Kodeks karny. Komentarz, V. Konarska-Wrzosek (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 1129-1147.
Łuczak-Tarka (2019), Rozdział 11. Przepisy o administracyjnych karach pieniężnych i przepisy karne, [w:] Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz, D. Lubasz (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 488-545.
Posner G.L., Ware J. (2000), Mengele. Polowanie na anioła śmierci, tłum. P. Nowakowski, Universitas, Kraków.
Przyjemski S.M. (1999), Część wojskowa, [w:] Kodeks karny. Komentarz, t. 3, O. Górniok, S. Hoc, S.M. Przyjemski (red.), Wydawnictwo ARCHE, Gdańsk: 443-532.
Rada Europy (1997), Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie, tłum. Departament Współpracy z Zagranicą Ministerstwa Sprawiedliwości, [w:] Badania naukowe z udziałem ludzi w biomedycynie. Standardy międzynarodowe, J. Różyńska, M. Waligóra (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 259-269.
Rada Europy (2005), Protokół dodatkowy do konwencji o prawach człowieka i biomedycynie dotyczący badań biomedycznych, tłum. J. Różyńska, [w:] Badania naukowe z udziałem ludzi w biomedycynie. Standardy międzynarodowe, J. Różyńska, M. Waligóra (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 270- 282.
Raglewski J. (2016), Rozdział 4. Przepisy karne, [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, M. Sieradzka, M. Zdyb (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 1097–1215.
Rejman G. (1991), Odpowiedzialność karna lekarza, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszwskiego, Warszawa.
Rejmaniak R. (2012), Problemy interpretacyjne wybranych pojęć zawartych w art. 192 k.k., „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 4: 65–80.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie komisji bioetycznej oraz Odwoławczej Komisji Bioetycznej (Dz.U. 2023 poz. 218).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L.2016.119.1.).
Rożniatowski T. (1979), Mała encyklopedia medycyny, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Rutkowski S. (1999), Wybrane zagadnienia z zakresu odpowiedzialności karnej lekarza, „Prokuratura i Prawo” 9: 71–91.
Sakowski K. (2022), Rozdział 4. Eksperymenty medyczne, [w:] Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, E. Zielińska (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 709-767.
Sawicki J. (1966), Przymus leczenia, eksperyment, udzielenie pomocy i przeszczep w świetle prawa, PZWL, Warszawa.
Sehn J. (1959), Zbrodnicze „eksperymenty” lekarzy SS na ludziach więzionych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, [w:] Zagadnienia prawa karnego i teorii prawa. Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława Woltera, M. Cieślak (red.), Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Sośniak M. (1985), Uwarunkowania prawne dopuszczalności eksperymentów na ludziach, „Państwo i Prawo” 5: 31–42.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2022 r. poz. 1233).
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2023 r. poz. 1516).
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2301, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2023 r. poz. 1545).
Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1781).
Ustawa z dnia 16 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 1291 z późn. zm).
Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2022 r. poz. 2305, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o badaniach klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi (Dz. U. z 2023 r. poz. 605.).
Warylewski J. (2012), Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [w:] System prawa karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, J. Warylewski (red.), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa: 563-884.
Warylewski J. (2015), Tajemnica adwokacka i odpowiedzialność karna za jej naruszenie (ujawnienie), „Palestra” 5–6: 7–16.
WMA (World Medical Association) (2013), World Medical Association Declaration of Helsinki: ethical principles for medical research involving human subjects, „Journal of the American Medical Association” 310 (20): 2191–2194; tłum. M. Czarkowski, R. Krajewski, K. Radziwiłł, Ośrodek Bioetyki Naczelnej Rady Lekarskiej, Warszawa.
Wróbel W. (2013), Przestępstwa przeciwko ochronie informacji, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, Komentarz LEX, t. II, A. Zoll (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 1459-1531.
Zielińska E., Namysłowska-Gabrysiak B. (2022), Przepisy karne, [w:] Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, E. Zielińska (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 1100-1108.
Złotek A. (2008), Granice odpowiedzialności karnej lekarza za dokonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2: 181–194.
Zoll A. (2012), Wyłączenie odpowiedzialności karnej, [w:] Kodek karny. Część ogólna, Komentarz LEX, t. I, A. Zoll (red.), Wolters Kluwer, Warszawa: 437-539.