Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

powrót

Filozofia rosyjska : powrót

Poczwiennictwo

Poczwiennictwo

[„Poczwa” – gleba] Światopogląd myślicieli i literatów, skupionych wokół wychodzących w Petersburgu czasopism braci M. i F. Dostojewskich) „Wriemia” (1861–1863) i „Epocha” (1864–1865). Oprócz redaktorów pism do grupy tej weszli: filozofujący krytyk A. Grigorjew, filozof i publicysta M. Strachow, pisarze D. Awierkijew i W. Kriestowski, publicysta A. Razin i in. „Poczwiennictwo” jest kontynuacją i rozwinięciem światopoglądu „młodej redakcji” czasopisma „Moskwitianin”, a głównie poglądów Grigorjewa z lat pięćdziesiątych o „narodowości” literatury rosyjskiej. Celem programowym „poczwienników” było doprowadzenie powaśnionego społeczeństwa do swoiście pojmowanej ugody. Miała to być z jednej strony ugoda między odłamami inteligencji, z drugiej – między inteligencją a ludem-narodem. Ostatnia myśl zawarta była w haśle „powrotu do gleby” inteligencji, czyli powrotu do tradycyjnego światopoglądu rosyjskiego, którego nosicielem pozostał jakoby lud i warstwy średnie, czyli mieszczaństwo i kupiectwo. „Poczwiennicy” podzielali pogląd swych ideowych nauczycieli, słowianofilów lat trzydziestych-czterdziestych, że do rozbicia światopoglądowego doprowadził w Rosji Piotr I, kształcąc i wychowując młodzież szlachecką na wzór zachodni. Nastąpiło wówczas „oderwanie od gleby” tej części społeczeństwa, która dała początki inteligencji jako warstwie społecznej. Wyzwolenie chłopów (1861) zamknęło dla „poczwienników” „epokę Piotrową”, epokę podziału. Inteligencja zatem powinna „powrócić do gleby”, zlać się znowu z ludem-narodem. Należy jej uświadomić „oderwanie” i nakłonić do „powrotu” oraz rozwijać oświatę wśród ludu-narodu, by nie było potrzeby rezygnowania ze zdobyczy cywilizacyjnych przyniesionych z Zachodu. Ugoda wśród samej inteligencji miała polegać na przywróceniu wspólnego światopoglądu rosyjskiego jednoczącego okcydentalizm ze słowianofilstwem.
Jako idea antyokcydentalistyczna „poczwiennictwo” rozwijane jest dziś m. in. przez tzw. pisarzy wiejskich (W. Rasputin, W. Biełow i in.) a także przez A. Sołżenicyna. Gleba pozostaje tu symbolem rosyjskości („narodowości” rosyjskiej). Dla współczesnych
„poczwienników” komunizm jest ideą zachodnią, a Związek Sowiecki zaprzeczeniem rosyjskości. Ich upadek stawia przed inteligencją zadanie powrotu do wartości rosyjskich, które zachowały się jeszcze w świadomości ludzi prostych, przede wszystkim na wsi.

(A. de L.)

[Достоевский Ф.] Объявление о подписке на журнал „Время” на 1861 год (1860); Объявление о подписке на журнал „Время” на 1863 год (1862).
Достоевский Ф., Речь о Пушкине (1880).
Григорьев А., Нигилизм в искусстве (1862);
Наши литературные направления с 1848 года (1863);
Парадоксы органической критики. Письма к Ф. М. Достоевскому (1864).
Страхов Н., Из истории литературного нигилизма (1861–1865);
Бедность нашей литературы (1868);
Борьба с Западом в нашей литературе [статьи разных лет].



Książki
	Богданов А. - Почвенничество. Политическая философия А. А. Григорьева, Ф. М. Достоевского, Н. Н. Страхова , Москва 2001
	Виттакер Р. - П оследний русский романтик: Аполлон Григорьев (1822-1864 гг.) , С.-Петербург 2000
	Лазари А.де - В кругу Федора Достоевского. Почвенничество , Москва 2004 - ( J.S., )
	Нечаева В. - Ж урнал М. и Ф. Достоевских „Время” , Москва 1972 - ( J.S., )
	Нечаева В. - Журнал М. и Ф. Достоевских „Эпоха” , Москва 1975 - ( J.S., )
	Носов С. - Аполлон Григорьев. Судьба и творчество , Москва 1990 - ( J.S., )
	Янов A. - Русская идея и 2000-й год , New York 1988 - ( J.S., )
	Chances E. - The Ideology of ‘Pochvennichestvo’ in Dostoevskii’s Journals ‘Vremya’ and ‘Epokha’ Princeton University, 1972 - ( A.de L., )
	Dowler W. - Dostoevsky, Grigor’ev, and Native Soil Conservatism , Toronto 1982 - ( A.de L., )
	Dowler W. - An Unnecessary Man: The Life of Apollon Grigor'ev , Toronto 1995 - ( A.de L., )
	Epstein M. - The Russian Philosophy of National Spirit: Conservatism and Traditionalism , Washington 1994 - ( A.de L., )
	Gerstein L. - Nikolai Strakhov. Philosopher, Man of Letters, Social Critic , Cambridge 1971 - ( A.de L., )
	Thaden E. - Conservative Nationalism in Nineteenth-Century , Seattle 1964 - ( A.de L., )
Artykuły
	Назаров М. - Западники и почвенники, или Рассечение двуглавого орла , „Наш современник” (9) 1990 - ( J.S., )
	Mathyl M. - Die russisch-nationale Rechte von 1968 bis zum Ende der Sowjetunion: eine Diskursanalyse , „The Slavonic and East European Review“ (80/2) 200 - ( A.de L., )