|
|
Filozofia rosyjska :
powrót
Euroazjatyzm
|
Euroazjatyzm / Eurazianizm
Jeden z nurtów antyokcydentalizmu rosyjskiego, idea uzasadniająca niemożność ideowej zgody pomiędzy Zachodem a Rosją. Wedle niej Rosja nie jest ani Europą, ani Azją, jest natomiast samodzielnym „kontynentem” – Euroazją (Eurazją). Niektórzy doszukują się korzeni euroazjatyzmu w wypowiedziach F. Dostojewskiego („Rosja znajduje się nie tylko w Europie, lecz także w Azji; Rosjanin jest nie tylko Europejczykiem, lecz także Azjatą; Azja jest może dla nas jeszcze większą nadzieją niż Europa; w naszych przyszłych losach może Azja właśnie jest naszym głównym wyjściem”), W. Sołowjowa („Panmongolizm! Choć słowo dzikie, / Lecz pieści ono ucho me”) i in.
Współtwórcami euroazjatyzmu (lata 20. XX w.) byli emigranci rosyjscy: M. Trubieckoj, G. Florowski, P. Sawicki, P. Suwczinski, W. Iljin, L. Karsawin, M. Aleksiejew, M. Szachmatow, G. Wiernadski, J. Sadowski, D. Mirski oraz kilku innych, pomniejszych myślicieli. Ich ideologia powstawała równolegle z koncepcjami „smienowiechowców” i była swoistym, prawosławnym „nacjonalbolszewizmem”. Nieprzypadkowo euroazjaci starali się przeciwstawić bolszewików komunistom. Komuniści, jako „wredni doktrynerzy”, byli w ich interpretacji czymś całkowicie obcym kulturze rosyjskiej. Bolszewicy natomiast, jako „maksymaliści”, mimo popełnianych błędów, uratowali państwowość rosyjską.
„Kultura Rosji – głoszą twórcy euroazjatyzmu – nie jest ani kulturą europejską, ani jedną z kultur azjatyckich, ani sumą czy też mechanicznym połączeniem elementów różnych kultur. Jest ona całkowicie szczególną, specyficzną kulturą, posiadającą nie mniejszą wartość i nie mniejsze znaczenie historyczne niż kultura europejska i azjatycka. Należy ją przeciwstawić kulturze Europy i Azji jako kulturę środka – kulturę euroazjatycką. Termin ten nie neguje prawa narodu rosyjskiego do przewodnictwa [...] Musimy uświadomić sobie swój euroazjatyzm, aby dostrzec w sobie rosyjskość. Wyzwoliwszy się z jarzma tatarskiego, musimy także zrzucić z siebie jarzmo europejskie” (M. Trubieckoj).
Euroazjatyzm występował i występuje do dziś rzekomo w obronie własnej kultury. M. Trubieckoj wiele pisał o „prawdziwym” i „fałszywym” nacjonalizmie, twierdząc, iż tylko nacjonalizm euroazjatów jest spolegliwym, „prawdziwym” nacjonalizmem, nie zagrażającym rozwojowi innych kultur, w odróżnieniu od szowinizmu i kosmopolityzmu zachodnioeuropejskiego. Jednocześnie mówił o prawosławiu jako jedynej „prawdziwej” religii, o szczególnej, „przewodniej” misji Rosji-Euroazji w historii świata, a nawet o idei Trzeciego Rzymu zawartej w „trzeciej międzynarodówce”. Podobnie współczesny euroazjata, redaktor naczelny czasopisma „Elementy – Przegląd Euroazjatycki” A. Dugin stara się wpisać w swój światopogląd podstawowe założenia nacjonalizmu rosyjskiego. Z jednej strony – nawołuje do stworzenia swoistej ponadnarodowej wspólnoty słowiańsko-turkskiej, do walki ze „światem anglosaskim”, z judaizmem. Rosjanie nie są dla niego ani narodem, ani „etnosem”, są natomiast „pewną szczególną jednością mistyczną”. Z drugiej strony – Rosja jest dla niego Trzecim Rzymem, a naród rosyjski narodem bogonoścą, „narodem Ducha Świętego”, „solą Ziemi”, jedynym narodem na świecie wybranym przez Boga do wypełnienia misji zbawienia świata. Również W. Połosin na łamach czasopisma „Rossija XXI” wzywa do „powrotu do Euroazji”, ponieważ Rosji wyznaczona została przez Opatrzność szczególna misja historyczna – połączenia Wschodu z Zachodem i zjednoczenia świata. Ponoć „Rosja była i znowu musi stać się liderem duchowym ludzkości”, a Rosjanie muszą obudzić się i odbudować Euroazję, gdyż zadanie to powierzył im sam Stwórca.
Współczesny euroazjatyzm odnalazł uzasadnienie wielu głoszonych przez siebie tez w pracach L. Gumilowa. Ze swą koncepcją „geografozoficzną” Gumilow całkowicie wpisał się w tradycję rusofilską, starając się za wszelką cenę udowodnić, iż Rosjanie są niezwykłym „superetnosem”, a nie po prostu narodem z określoną kulturą i historią. Do swoistej „etnogenezy” zaprzągł nawet siły kosmiczne. W biosferze Ziemi wydzielił „antroposferę jako etnosferę” i różnorodność etniczną wyjaśnił, odwołując się przede wszystkim do geografii. Jego zdaniem, pod wpływem kosmicznych „impulsów” w różnych warunkach klimatycznych środowiska geograficznego powstają różne etnosy i różne tradycje kulturowe. W ramach „struktury etnosfery w Rosji” dla „etnosfery homo sapiens” wyróżnił trzy „superetnosy”: „rosyjski”, „zachodnioeuropejski – chrześcijański lub cywilizowany” oraz „muzułmański”. „Superetnosy” podzielił na „etnosy” („wielkoruski”, „małoruski”, „białoruski” itp.), a te na „subetnosy” („moskowici”, „kozacy dońscy”, „chłopi północnej Rusi”, „chłopi południowej Rusi” itp.). W pracach wcześniejszych pojęcie „Euroazji” przywoływał sporadycznie, mówił o „rosyjskim superetnosie”; później, gdy zaczęto określać go mianem euroazjaty, „Euroazja” zajęła ważne miejsce w jego światopoglądzie, by ostatecznie w pełni uzewnętrznić się w tomie Rytmy Euroazji. Epoki i cywilizacje (1993), w którym „superetnos rosyjski” tożsamy już jest z „superetnosem euroazjatyckim”.
Andzej de Lazari
Трубецкой Н.,Европа и человечество, София 1920.
Исход к Востоку. Предчувствия и свершения. Утверждение евразийцев, София 1921.
Карсавин Л., Восток, Запад и русская идея, Петроград 1922;
На путях. Утверждение Евразийцев, Berlin 1922;
Россия и латинство, Berlin 1923;
Евразийский временник, (Berlin 1923, 1925, Paris 1927) ;
Евразийская хроника, Praha 1925;
Евразийство. Опыт систематического изложения, Paris 1926;
Евразийство. Формулировка 1927 г., Paris 1927;
Евразийский сборник, Praha 1929;
Евразия. Еженедельник по вопросам культуры и политики, Paris 1928–1929;
Евразийство. Декларация, формулировка, тезисы, 1932.
Гумилев Л. География этноса в исторический период, Ленинград 1990;
Ритмы Евразии. Эпохи и цивилизации, Москва 1993.
|
|
|
|
| Książki
|
|
|
Агурский М. - Идеология
национал-большевизма
, Paris 1980 - ( E.P.-Ł, ) |
|
|
Дугин А. - Евразия.
Исторические
взгляды русских
эмигрантов
, Москва 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Зеньковский В. - Русские
мыслители и
Европа: критика
европейской
культуры у
русских
мыслителей
, Paris 1955 - ( A.de L., ) |
|
|
Люкс Л. - Россия между
Западом и
Востоком
, Москва 1993 - ( A.de L., ) |
|
|
Люкс Л. - Мир России –
Евразия
, Москва 1995 - ( A.de L., ) |
|
|
Новикова Л.,
Сиземская И. - О Евразии и
евразийцах
(библиографический
указатель)
, Петрозаводск 2000 - ( A.de L., ) |
|
|
Панарин А. - Пути Евразии.
Русская
интеллигенция и
судьбы России
, Москва 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Панарин А. - Россия между
Европой и Азией:
Евразийский
соблазн
, Москва 1993 - ( A.de L., ) |
|
|
Струве Г. - Русская
литература в
изгнании
, Paris 1984 - ( A.de L., ) |
|
|
Bäcker R. - Międzywojenny eurazjatyzm. Od intelektualnej kontrakulturacji do totalitaryzmu?
, Łódź 2000 - ( L.K., A.de L., ) |
|
|
Böss O. - Die Lehre der Eurasier. Ein Beitrag zur russischen Ideengeschichte des 20. Jahrhunderts
, Wiesbaden 1961 - ( A.de L., ) |
|
|
Bratkiewicz J. - Wielkoruski szowinizm w świetle teorii kontynuacji
, Warszawa 1991 - ( A.de L., M.St., ) |
|
|
Epstein M. - The Russian Philosophy of National Spirit: Conservatism and Traditionalism
, Washington 1994 - ( A.de L., ) |
|
|
Kaiser R. - The Geography of Nationalism in Russia and the USRR
, Princeton 1994 - ( A.de L., ) |
|
|
Massaka I. - Eurazjatyzm. Z dziejów rosyjskiego misjonizmu
, Wrocław 2001 - ( L.K., A.de L., ) |
|
|
Paradowski R. - Eurazjatyckie imperium Rosji. Studium idei
, Toruń 2001 - ( L.K., A.de L., ) |
|
|
Raeff M. - Russia Abroad. A Cultural History of the Russian Emigration 1919–1939
, New York 1990 - ( A.de L., ) |
|
|
Smith G. - The Letters of D. S. Mirsky to P. P. Suvchinskii, 1922–1931
, Birmingham 1995 - ( A.de L., ) |
|
|
Utechin S. - Russian Political Thought
, New York 1956 - ( A.de L., ) |
|
|
Williams R. - Culture in Exile, Russian Emigres in Germany, 1881–1941 ,
Cornell University Press, 1972 - ( A.de L., ) |
|
|
Zdziechowski M. - Europa, Rosja, Azja. Szkice polityczno-literackie
, Wilno 1923 - ( A.de L., ) |
| Artykuły
|
|
|
Бердяев Н. - Евразийцы
, „Путь” (1) 1925 - ( A.de L., ) |
|
|
Гессен С. - Евразийство
, „Путь” (8) 1927 - ( A.de L., ) |
|
|
Дугин А. - О евразийстве ;
Евразийский
триумф , //
Савицкий П.,
Континент-Евразия
, Москва 1997 - ( A.de L., ) |
|
|
Дугин А. - Теория
Евразийского
государства:
Предисловие , //
Алексеев Н.,
Русский народ и
государство
, Москва 1998 - ( A.de L., ) |
|
|
Исаев И. - Евразийство: миф
или традиция?
, „Коммунист” (12) 1991 - ( A.de L., ) |
|
|
Кожинов В. - Историософия
евразийцев
, „Наш современник” (2) 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Колеров М. - Братство св.
Софии: „веховцы”
и евразийцы (1821–1825)
, „Вопросы философии” (10) 1994 - ( A.de L., ) |
|
|
Новикова Л.,
Сиземская И. - Политическая
программа
евразийцев:
реальность или
утопия?
, „Общественные науки и современн& (1) 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Панарин А. - Россия в
Евразии:
геополитиеские
вызовы и
цивилизационные
ответы
, „Вопросы философии” (12) 1994 - ( A.de L., ) |
|
|
Сендеров В. - Евразия: прошлое
или будущее,
реальность или
миф?
, „Грани” (175) 1995 - ( A.de L., ) |
|
|
Соболев А. - Россия спасется
только как
Великая Россия , //
В. Агафонов, В.
Рокитянский,
Россия в поисках
будущего
, Москва 1993 - ( A.de L., ) |
|
|
Султанов Ш. - Дух евразийца
, „Наш современник” (7) 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Троянов А.,
Вильданова Р. - Библиография
евразийства
, „Начала” (4) 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Хоружий С. - Карсавин,
евразийство и
ВКП
, „Вопросы философии” (2) 1992 - ( A.de L., ) |
|
|
Хоружий С. - Россия, Евразия
и отец Георгий
Флоровский
, „Начала” (3) 1991 - ( A.de L., ) |
|
|
Хоружий С. - Трансформации
славянофильской
идеи в XX веке
, „Вопросы философии” (11) 1994 - ( A.de L., ) |
|
|
Suchanek L. - Россия, Европа и
Восток в
концепции
евразийцев
, „Slavia Orientalis” (1) 1994 - ( A.de L., ) |
|
|
Suchanek L. - „Strażnik przestrzeni euroazjańskich”. O publicystyce Eduarda Limonowa
, „Slavia Orientalis” (1) 1995 - ( A.de L., ) |
|
|
