Anna Lewicka-Strzałecka

Rola jakÄ… w dzisiejszym Å›wiecie peÅ‚ni biznes sprawia, że współczeÅ›ni menedżerowie, zarówno liderzy biznesu jak i kierownicy niższych szczebli, obok sprawnego poruszania siÄ™ w Å›wiecie ekonomii i finansów, powinni posiadać wysokie kompetencje spoÅ‚eczne i etyczne. Coraz mocniej akcentowany jest postulat ksztaÅ‚cenia menedżerów potrafiÄ…cych sprostać współczesnym wyzwaniom, zarówno w sensie podjÄ™cia spoÅ‚ecznej odpowiedzialnoÅ›ci jak i umiejÄ™tnoÅ›ci przeciwstawienia siÄ™ pokusie dziaÅ‚aÅ„ niemoralnych. Poszukiwanie adekwatnych form takiego ksztaÅ‚cenia ujawnia istotne problemy, tak natury teoretycznej jak i praktycznej. Chociaż problemy te sÄ… podnoszone głównie w kontekÅ›cie edukacji menedżerów w krajach o dojrzaÅ‚ej gospodarce rynkowej – głównie USA i Europy Zachodniej, to w coraz wiÄ™kszym stopniu dotyczÄ… one także edukacji menedżerskiej w Polsce.

Dyskusja na temat etycznej edukacji menedżerów koncentruje się wokół kilku podstawowych kwestii. W pierwszym rzędzie zadawane jest pytanie o sens nauczania etyki biznesu na poziomie akademickim. Jedni stawiają przed tym nauczaniem dalekosiężne cele i upatrują w nim remedium na skandale i nadużycia w biznesie, inni wskazują na niecelowość i nieefektywność etycznej edukacji. Inna kwestia sporna dotyczy treści i sposobów nauczania etyki w uczelniach biznesowych. Warto podkreślić, że w sporze przytaczane są argumenty zarówno teoretycznej jak i empirycznej natury, a sam spór toczy się nie tylko w literaturze naukowej, ale i w publicystyce. Etyczna edukacja menedżerów nie kończy się na etapie akademickim, gdyż jej kontynuację stanowią programy etyczne, które firmy, szczególnie amerykańskie wprowadzają do swojej praktyki działania. Systematyczne badania tych programów, zorientowanych zarówno na menedżerów jak i ogół pracowników, prowadzone przez wyspecjalizowane ośrodki, wskazują na ich efektywność zarówno z punktu widzenia firmy jak i w szerszym kontekście społecznym. Jednak analiza ich wpływu na postawy moralne pracowników prowadzi do mniej zadawalających wniosków.

Celem artykułu jest rekonstrukcja głównych argumentów konstytuujących osie sporu i pokazanie jak wielostronnie uwarunkowany jest postulat etycznego kształcenia menedżerów. W pierwszej części tej pracy uwaga została zwrócona na problemy związane z etyczną edukacją na poziomie akademickim koncentrujące się wokół pytań o jej celowość i możliwe sposoby realizacji. Część druga poświęcona jest analizie założeń, metod i potencjalnych skutków programów etycznych realizowanych przez firmy. Programy te stanowią swoistą formę edukacji etycznej, której poddawani są menedżerowie i pracownicy wykonujący obowiązki służbowe i dlatego powinny być analizowane nie tylko w kontekście bezpośrednich korzyści przynoszonych firmie, ale także oddziaływania na szeroko pojmowaną infrastrukturę moralną świata gospodarki.