Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Odpowiedż Panu Prof. R. Sarkowiczowi

Marcin Pieniążek

Szanowny Panie Profesorze,

Chciałbym podziękować za bardzo ciekawą odpowiedź i jednocześnie podjąć się próby obrony mojego stanowiska.

Mam wrażenie, że prawo miękkie jest (w zachodnich demokracjach) związane z ponowoczesnym etapem rozwoju społeczeństw i systemów normatywnych. Na takie prawo trzeba sobie zapracować w drodze długofalowej edukacji obywatelskiej, zbudowawszy uprzednio stabilny i wydolny, powszechny system ochrony wolności i praw obywatelskich. Można bowiem cieszyć się koncepcją prawa rozmytego, rozwijanego w multicentryczny sposób – by tak rzec - w drodze osmozy z innymi systemami normatywnymi, o ile jest się pewnym, że nasze podstawowe uprawnienia nie będą naruszane np. w imię obrony arbitralnie wskazywanych norm moralnych czy religijnych. A więc koncepcję prawa miękkiego można realizować bez obaw tylko wtedy, gdy system prawa w węższym, bardziej tradycyjnym rozumieniu dowiódł już swojej wydolności i przygotował “społeczny grunt” pod różnorodne, prawotwórcze inicjatywy obywatelskie.

Nie można dywersyfikować źródeł prawa w niestabilnym społeczeństwie, lecz tylko w takim, które osiągnęło pewien poziom “tradycyjnej” kultury prawnej i edukacji obywatelskiej. W przeciwnym razie pojawi się ryzyko instrumentalizacji prawa, a więc ryzyko utraty przez nie “twardości” w sposób najmniej pożądany przez obywateli.

Myślę, że w Polsce wciąż mamy do czynienia z sytuacją wyraźnych niedostatków w zakresie aspektu gwarancyjnego “twardego prawa”. Podstawa budowy multicentrycznego społeczeństwa nie wydaje się być jeszcze całkiem stabilna. Oczywiście nie chodzi tu o nagminne łamanie praw człowieka, ale co najmniej o brak przejrzystych i sprawnych procedur ochrony praw i wolności obywatelskich. Ciągle też ujawniają się takie obszary, w których (właśnie z tego względu) potrzebna jest rzetelna i obiektywna ingerencja ustawodawcy.

Jest to – jak widzimy nawet w ostatnich dniach - szczególnie potrzebne w przypadku polskiej służby zdrowia, w której brak dobrych rozstrzygnięć strukturalnych prowadzi do niepewności co do faktycznej ochrony praw pacjenta, a więc, tym samym, do niepewności co do realizacji wskazań etyk zawodów medycznych. (Przykładem jest sam strajk lekarzy, odejście pielęgniarek od łóżek pacjentów, a nawet może wyjazd na Zachód z przyczyn finansowych.)

Takich braków nie jest w tej chwili w stanie zrekompensować rozwój miękkiego, czy też rozmytego prawa korporacyjnego, lecz jedynie gruntowna przebudowa podstaw systemu. (Oczywiście trudno ją sobie wyobrazić bez aktywnej roli środowiska lekarskiego, którą można by uznać za przedwstępną “pluralizację” źródła prawa na etapie jego tworzenia.)

Nie chodzi mi więc w żadnym razie o pogłębienie jurydyzacji etyki lekarskiej, lecz o konieczność poczynienia wcześniejszego kroku, tj. o stworzenie przejrzystych, prawnych podstaw dla rozwoju autonomicznej i zdrowej etyki zawodów medycznych. Ostatecznie myślę, że prawo jest w zdywersyfikowanym społeczeństwie pewnym (przynajmniej proceduralnym) punktem wyjścia i minimum moralności, także tej “zawodowej”.

Dlatego też prawo miękkie w służbie zdrowia mamy chyba jeszcze przed sobą, zaś w tej chwili opowiadałbym się za dobrym, współtworzonym przez lekarzy ustawodawstwem medycznym sensu stricto i – z drugiej strony - za opartym na środowiskowym przykładzie treningiem lekarskich sumień (tu zbiory zasad etyki zawodowej, jako wyraz zbiorowej refleksji korporacji, mogą odegrać swoją rolę).

Jeżeli zaś chodzi o wybór etyki zawodów medycznych, prawniczych i lekarskich do celów porównawczych, to rzeczywiście można uznać go za arbitralny. Dyskusja o tym, czy życie, zdrowie, własność i sprawiedliwość to wartości etyczno – zawodowe ważniejsze i pierwotniejsze np. od wolności słowa czy żołnierskiego honoru , może nas zaprowadzić na manowce aksjologii.

powrót