|
O tzw. niesprawiedliwych cenach za produkty farmaceutyczne z punktu widzenia ekonomicznej analizy prawa
Wojciech Załuski
Celem artykuÅ‚u jest analiza jednego z zarzutów etycznych formuÅ‚owanych przeciw dziaÅ‚aniom firm farmaceutycznych. Chodzi o zarzut, iż firmy te żądajÄ… bardzo wysokich – i tym samym etycznie nieuzasadnionych – cen za swoje produkty (czyli przede wszystkim za leki). Wskazuje siÄ™ na niepożądany skutek spoÅ‚eczny tego faktu – na ograniczenie dostÄ™pnoÅ›ci potencjalnych beneficjentów do leków. KonsekwencjÄ… tego zarzutu jest praktyczny postulat, aby za pomocÄ… odpowiednich regulacji prawnych skrócić czas trwania i zakres ochrony patentowej leków i/lub wprowadzić maksymalne ceny na leki. Z pewnoÅ›ciÄ… zarzut ten jest w wielu przypadkach trafny: jest prawdÄ…, że ceny leków sÄ… czÄ™sto zawyżone (stanowiÄ… przejaw bezwzglÄ™dnego wykorzystywania przez danÄ… firmÄ… farmaceutycznÄ… swojej pozycji monopolisty na rynku danego typu leku), co skutkuje tym, że wielu chorych nie otrzymuje najodpowiedniejszej dla nich terapii. UznajÄ…c tÄ™ niewÄ…tpliwÄ… prawdÄ™, warto siÄ™ jednak zastanowić, czy sam fakt, iż cena za dany lek jest bardzo wysoka (przekracza wielokrotnie koszty produkcji tego leku) musi automatycznie oznaczać, iż jest ona etycznie nieuzasadniona. Innymi sÅ‚owy, warto siÄ™ zastanowić, jakie argumenty przeciw wspomnianemu zarzutowi mógÅ‚by sformuÅ‚ować advocatus firm farmaceutycznych. W artykule formuÅ‚ujÄ™ dwa takie argumenty. Argument pierwszy mówi, że bardzo wysokie ceny za leki sÄ… nieuniknionym efektem ubocznym realizacji przez prawo patentowe tej wartoÅ›ci etycznej, jakÄ… jest efektywność ekonomiczna. Argument ten nie mówi, że bardzo wysokie ceny leków sÄ… sprawiedliwe – mówi jednak, że dążenie do cen sprawiedliwych spowoduje w dÅ‚uższej perspektywie obniżenie dobrobytu spoÅ‚ecznego. Argumentem drugim jest model teoriogrowy pewnej dość typowej interakcji miÄ™dzy firmÄ… farmaceutycznÄ… i rzÄ…dem. W modelu tym rzÄ…d ma do wyboru dwie strategie: „obniżyć poziom ochrony patentowej leków i/lub wprowadzić maksymalne ceny na leki”, „nie obniżać poziomu ochrony patentowej leków i nie wprowadzić maksymalnych cen na leki”. Otóż z modelu tego wynika, że wybór pierwszej strategii nie tylko jest nieefektywny ekonomicznie, ale i niesprawiedliwy. W toku analizy formuÅ‚ujÄ™ także uwagi na temat roli, jakÄ… w kontekÅ›cie rozważanego problemu mogÄ… odegrać lekarze (rola ta może polegać np. na odmowie współpracy z tymi firmami farmaceutycznymi, które żądajÄ… za swoje produkty cen niedajÄ…cych siÄ™ uzasadnić za pomocÄ… powyższych czy pokrewnych argumentów).
|
