Jerzy Umiastowski

Ustalanie norm etycznych nie byÅ‚oby możliwe, gdybyÅ›my negowali istnienie obiektywnej prawdy. Najprostszy przykÅ‚ad prawdy obiektywnej to twierdzenie, że dwa razy dwa jest cztery. SÄ…dzÄ™, że gdybyÅ›my usiÅ‚owali ustalić w drodze referendum, ile jest dwa razy dwa to uzyskany wynik referendum minimalnie różniÅ‚by siÄ™ od cyfry cztery. Powodem takiego wyniku referendum byÅ‚by fakt, że niektórzy ludzie z różnych powodów podaliby wynik inny niż cztery (na przykÅ‚ad ludzie ograniczeni umysÅ‚owo albo ludzie o „oryginalnych” poglÄ…dach). SÄ…dzÄ™ wiÄ™c, że prawdy obiektywne należy raczej odkrywać, niż „demokratycznie narzucać”. SÄ…dzÄ™ również, że odrzucenie prawdy jest groźne – jednak czÅ‚owiek jest suwerenem i jeÅ›li chce, to może prawdÄ™ odrzucić. Tak wiÄ™c debata bioetyczna sprowadza siÄ™ do poszukiwania prawdy, zakÅ‚adajÄ…c, że sumienie jako szacunek dla prawdy, jest elementem Å›wiadomoÅ›ci czÅ‚owieka.

Byłem przez 12 lat przewodniczącym Komisji Etyki Lekarskiej Naczelnej Rady Lekarskiej i musiałem prowadzić publiczny dialog w sprawach bioetyki. Dialog dotyczył polskiego Kodeksu Etyki Lekarskiej, którego pierwsza wersja powstała w roku 1991, a ostatnia 2003.

Sądzę, że zasadniczym motywem działania w sferze bioetyki jest nakaz sumienia. Prowadzenie dialogu z każdym powinno opierać się na założeniu, że sumienie istnieje w świadomości każdego człowieka. Niezależnie od tego co ludzie postulują (czasem fałszywie powołując się na klauzulę sumienia) ich autentyczne sumienie (często nie ujawniane publicznie) nakazuje im szacunek dla prawdy. Wielu odrzuca obiektywne prawdy, ale wtedy muszą przeżywać konflikt sumienia. Inni natomiast nie znają istotnych prawd z zakresu biologii i medycyny, co prowadzi ich do błędnych wniosków etycznych. W debacie publicznej należy przedstawiać obiektywne fakty w nadziei, że sumienie większości ludzi nakaże im uszanować prawdę.

Znakomitym przykładem człowieka, którego sumienie nakazywało mu szacunek dla prawdy jest Hipokrates.

Polski Kodeks Etyki Lekarskiej nie zawiera zapisów dotyczÄ…cych niektórych elementów biotechnologii prenatalnej. Problem jest na tyle ważny, że bÄ™dÄ…c przewodniczÄ…cym Komisji Etyki Lekarskiej Naczelnej Rady Lekarskiej zorganizowaÅ‚em w 2004 roku konferencjÄ™ p.t. „Pytania Etyczne DotyczÄ…ce Biotechnologii Prenatalnej”. TreÅ›ciÄ… konferencji byÅ‚o raczej formuÅ‚owanie pytaÅ„, niż prezentowanie poglÄ…dów.

Uznałem, że lepiej jest szukać prawdy zadając stosowne pytania, niż wypowiadać arbitralne opinie. W zaprezentowanym w debacie internetowej tekście przedstawione zostaną pytania etyczne dotyczące niektórych elementów biotechnologii prenatalnej.

Omawiany problem wymaga decyzji etycznych i rozwiązań prawnych. Najpierw jednak należy uświadomić sobie prawdę, że pytania istnieją. Sądzę, że formułowanie pytań, które wymagają poznania prawdy, jest istotnym elementem rozważań bioetycznych w oparciu o sumienie osób prowadzących debatę.