[Głos w sprawie referatu Jerzego Gałkowskiego i Stanisława Gałkowskiego]
Hanna Schudy
Szanowni prelegenci
Zgadzam siÄ™ z proponowanym przez Panów modelem nauczania etyki przedstawionym w referacie Etyka, szkoÅ‚a, nauczyciele, szczególnie zaÅ› bliska jest mi koncepcja, która zaznaczona jest jako „Pierwszy praktyczny postulat etyki dla nauczycieli”, a mianowicie podkreÅ›lanie zaÅ‚ożeÅ„ metaetycznych, jakie każdy katalog norm moralnych zawiera. SÄ…dzÄ™, że nauczanie tego, iż etyka to zarówno etyka normatywna, normy moralne, czy nawet sama moralność jak również metoda uzasadniania norm w odwoÅ‚aniu do metaetyki jest niezwykle istotne. Ma to nie tylko znaczenie ze wzglÄ™du na rzetelność wykÅ‚adania etyki. SpotkaÅ‚am siÄ™ bowiem z opiniami wÅ›ród studentów i uczniów, że etyka, którÄ… wykÅ‚ada siÄ™ u nich w szkoÅ‚ach czy na uczelniach to wÅ‚aÅ›nie wykÅ‚ady z doktryn i historii myÅ›li etycznej. Bez uwzglÄ™dnienia aspektu metaetycznego, mnogość koncepcji i doktryn etycznych może wydawać siÄ™ rzeczywiÅ›cie pozbawiona uzasadnienia. Być może dlatego etyka traktowana jest jako przedmiot dość niejasny, niespójny itp. DziÄ™ki uwzglÄ™dnieniu aspektu metaetyki uczeÅ„ zaczyna dostrzegać, iż prezentowane normy moralne stanowiÄ… element pewnej struktury argumentacyjnej. Czy to wÅ‚aÅ›nie majÄ… Panowie na myÅ›li piszÄ…c, iż nauczanie etyki ,,ma sens jedynie jako dostarczanie narzÄ™dzi teoretycznej konceptualizacji dla już dziejÄ…cych siÄ™ procesów rozwojowych mÅ‚odego czÅ‚owieka”?
Nauczanie argumentowania i umiejÄ™tność posÅ‚ugiwania siÄ™ metodÄ… myÅ›lenia moralnego wydaje mi siÄ™ wÅ‚aÅ›nie tym, do czego nauczanie etyki powinno siÄ™ przede wszystkim sprowadzać. NarzÄ™dzia te pozwalajÄ… moim zdaniem wypracować katalog norm praktycznych (który jest zawsze projektem otwartym) w danych okolicznoÅ›ciach temporalnych, przestrzennych kulturowych. Zgadzam siÄ™, iż ,,Etyka w szkole nie może też być traktowana jako Å›rodek zapobiegawczy bolÄ…czkom spoÅ‚ecznym. MyÅ›lenie typu - jest kryzys ekologiczny, to uczmy etyki Å›rodowiskowej; mamy do czynienia z powszechnÄ… korupcjÄ…, wiÄ™c uczmy etyki biznesu i filozofii prawa - do niczego nie prowadzi”. DziÄ™ki opanowaniu narzÄ™dzi metaetycznych, można jednak potraktować problematykÄ™ ekologicznÄ… jako case study, dla którego uczniowie mogÄ… opracować katalog norm praktycznych w ramach wybranej przez nich metody uzasadniania.
W przypadku zadaÅ„ w rodzaju case study kompetencjÄ… kluczowÄ… wydaje siÄ™ jednak, w odróżnieniu od wiedzy formalnej, wiedza „wokół czÅ‚owieka”, czyli wrażliwość na czÅ‚owieka, empatia, dziÄ™ki której podmiot wyposażony w narzÄ™dzia argumentacyjne dostrzeże, które zagadnienia stanowiÄ… przykÅ‚ad problemów, które z punktu widzenia metaetyki stanowiÄ… kwestie nieobojÄ™tne pod wzglÄ™dem moralnym. Panowie zaznaczajÄ… ten punkt jako wyrobienie w sobie przez nauczyciela „etosu”, wysokiego poziomu moralnego, dziÄ™ki któremu możemy wywoÅ‚ać podobne postawy u uczniów. W tym miejscu przejdÄ™ do sprawy, która jest mi szczególnie bliska, aczkolwiek zarazem problematyczna. Chodzi mianowicie o wyksztaÅ‚canie w uczniach, podmiotach, ,,poruszenia chÄ™ci, woli, ludzkiego chcÄ™”. Mowa jest zatem o wyksztaÅ‚caniu motywacji do dziaÅ‚ania. Jako że użyÅ‚am już przykÅ‚adu etyki Å›rodowiskowej, oraz ze wzglÄ™du na to, iż jest to dziedzina, którÄ… siÄ™ zajmujÄ™, zostanÄ™ przy tym przykÅ‚adzie. Zastanawiam siÄ™, na ile możemy, pamiÄ™tajÄ…c o zasadzie neutralnoÅ›ci, wyksztaÅ‚cać w uczniach motywacjÄ™, czyli owo „poruszenie woli” do (1) dostrzeżenia problemów kwalifikujÄ…cych siÄ™ jako ważnych z punktu widzenia przyjÄ™tej przez nas etyki oraz (2) dziaÅ‚ania zgodnego z przyjÄ™tymi przez nas normami moralnymi. Czy ma siÄ™ to odbywać na lekcjach etyki, czy też „wyksztaÅ‚canie” motywacji wiąże siÄ™ bardziej z przyjÄ™tym w danym spoÅ‚eczeÅ„stwie wyobrażeniem wartoÅ›ci okreÅ›lonych rzeczy, w tym przypadku Å›rodowiska przyrodniczego oraz przyszÅ‚ych pokoleÅ„, które bÄ™dÄ… z tego Å›rodowiska kiedyÅ› korzystać. Moje pytanie dotyczy zatem kwestii pobudzania motywacji. Czy nauczyciel może mieć wpÅ‚yw na mechanizm motywacyjny, czy pobudzanie do okreÅ›lonego wartoÅ›ciowania przedmiotów, np. przyrody jest w ogóle zadaniem dla nauczyciela? A może jest to zadanie dla szeroko pojÄ™tego procesu spoÅ‚ecznego uczenia siÄ™, a wiÄ™c spoÅ‚ecznego akceptowania okreÅ›lonych praktyk szczególnie w przestrzeni publicznej?
|